Er vielen toevallig twee boeken in de bus over krek dezelfde materie: Puur en eerlijk van Teun van de Keuken (Keuringsdienst van Waarde) en Weg van de supermarkt van Gerrit Jan Groothedde (foodblog Eetschrijven). Allebei gaan ze over de vermaledijde voedselindustrie versus de consument die het allemaal niet meer zou moeten pikken. Beide auteurs laken vuige praktijken als water in vlees spuiten en onderstrepen het belang van een goede slager, wat iets anders is dan een vleesverkoper van courante onderdelen (‘Een soort AKO, met alleen maar bestsellers’). Het gaat in beide boeken over boeren die te weinig ontvangen voor hun producten omdat de supermarkt alleen bodemprijzen wil betalen. Over onzinnige verpakkingen en logo’s maar ook over zelf groente kweken op balkon dan wel in moestuin. En niet te vergeten dat kleine winkeliers te prefereren zijn boven de supermarkt, waarbij met name marktleider Albert Heijn het moet ontgelden.

Boog of hetze
Maar vraagt Van de Keuken na een hilarisch telefoongesprek met de AH-klantenservice over de betekenis van het merk ‘Puur en Eerlijk’ zich hooguit af of het niet hoog tijd wordt ‘dat we met z’n allen met een grote boog om de Grootgrutter heen lopen’, Groothedde heeft die drastische keuze al gemaakt. Hij wil leven zonder supermarkt, en dan vooral zonder Albert Heijn, waar hij bij vlagen een bijna persoonlijke hetze tegen lijkt te voeren.

Dagboek
Groothedde’s boek bevat een even grimmig als vaak grappig dagboekverslag van een half jaar manmoedige pogingen om op andere manieren aan eten te komen, aangevuld met ervaringsverhalen van andere culinair aangelegde consumenten, meningen van foodprofessionals, interviews met kleinschalige producenten en een aantal vergelijkende productcases. Da’s een hoop, inderdaad, en het had allemaal wellicht ietsje bondiger gekund, ook gezien de regelmatige dubbelingen. Maar wel een hoog gehalte aan doorwrochte onderzoeksjournalistiek, vol informatie waar je als gewone supermarktbezoeker niet bij stilstaat.

Halsbandparkieten
Het boek van Van de Keuken gaat trouwens niet alleen maar over eten, zoals titel, ondertitel (‘de boodschappen van een keurmeester’) en achterflaptekst suggereren. Met net zoveel onderkoelde ironie gaat het over, pak ‘m beet, brillen, scooters, zijn turnende dochter, groene halsbandparkieten, de PvdA of de zonnebank. Puur culinair geïnteresseerden voelen zich wellicht bekocht, maar fraaie bespiegelingen over de onzin van het gezegde ‘baat het niet dan schaadt het niet’ en oneliners als ‘mijn vrouw beheert bij ons het geweten’ had je toch ook niet willen missen.

Geen eten maar calorieën
Van de Keuken is lichter van toon, maar dit zijn dan ook korte (eerder in het Parool gepubliceerde) columns. En bovendien woont hij in voedselwalhalla Amsterdam, terwijl Groothedde huist in Almere, een oord waar volgens hem niets te eten valt. Nu ja, calorieën, die zijn er wel, maar geen echt eten. Zijn boek is een stuk ernstiger, meer een manifest, een J’Accuse. Natuurlijk heeft Groothedde een punt, maar is nu werkelijk echt al het eten uit de supermarkt zonder uitzondering misdadig dan wel smakeloos? Ik ben minstens zo’n verwende culisnob als hij, maar zo zwart-wit zie ik het toch niet. Ook met spullen uit de supermarkt valt heus wel lekker eten te koken.

Authentiek Italiaans
Ik moet denken aan een clubje Italiaanse vrienden die een keer kwamen logeren en persé wilden koken. Ik mocht de keuken niet eens in, en ook de boodschappen deden ze zelf, gewoon in de buurtsuper. Zelden heb ik zo authentiek heerlijk écht Italiaans smakend gegeten. Ik wil maar zeggen: met een scheutje ervaring en een plens toegevoegde liefde kom je ook een heel eind. Al moet ik zeggen dat na lezing van dit boek de rauwmelkse kaas, klont versgemaakte boter en onbespoten worteltjes van de Noordermarkt nóg lekkerder smaakten.

Gerrit Jan Groothedde, Weg van de supermarkt, uitgeverij Unieboek/Spectrum, ISBN 9789000340934, € 19,99
Teun van de Keuken, Puur en eerlijk, uitgeverij Thomas Rap, ISBN 9789400400290, € 12,90