Tijd voor een hartig woordje. Het besef wil bij sommige mensen maar niet doordringen dat ook in digitale tijden niet zomaar andermans tekst en beeld klakkeloos mag worden gekopieerd. ‘Het staat anders gewoon op internet hoor.’ Ik hoor het nog regelmatig als verweer. Het idee is hardnekkig dat alles op het web gratis en voor niks van iedereen is. Nee dus. Voor websites en weblogs geldt net als voor boeken en andere papieren media: niet zomaar zonder toestemming overnemen. Copyright is copyright. Zelfs als het er niet expliciet bijstaat, dan nog is het automatisch zo via de wet geregeld.

Knippen en plakken
Dat geldt voor teksten, maar dus ook voor recepten. Met terugkerende regelmaat vind ik mijn recepten op andermans websites, gewoon even knippen en plakken. Sites als Smulweb en AH Kookschriftje grossieren erin. Soms herken ik zelfs recepten uit mijn boeken, gewoon overgetypt, en vaak dan ook nog met knoeperds van taalfouten die dan weer níet van mij waren. Als ik verzoek om ze te verwijderen, stuit ik op onbegrip danwel onwil (Smulweb: “Veel auteurs zijn anders juist vereerd dat ze hier staan, hoor”). Nietsvermoedende hobbykoks reageren ronduit zuur. Ik ben de kwaaie pier die de pret verpest. “Je naam staat er toch keurig bij, dus dat is toch promotie?” Maar wat heb ik eraan als niemand meer mijn kookboeken koopt, omdat al mijn recepten gratis op internet staan? Overigens heb ik zelf al een site vol gratis recepten. Daarnaar rechtstreeks doorlinken mag natuurlijk altijd, want dan worden de bezoekers rechtstreeks doorgestuurd naar mij. Heb ik er tenminste nog wat aan.

Gratis zelfpromotie
Je hebt ook tijdschriften en websites die wel keurig vooraf mailen. Die willen een (liefst nieuw) recept van me, of twee, en een frisse column. Maar dan zonder honorarium. “Want we zetten de naam van je website erbij en dan is het toch een mooi stukje promotie voor jezelf?” Dat zou ik eens moeten proberen. Boodschappen doen in de supermarkt en dan zwaaiend zonder portemonnee langs de kassa “want ik zet straks lekker wat foto’s op Facebook en dat is voor jullie toch leuke reclame?”
Het wil er maar niet in dat dit niet mijn hobby is, maar mijn beroep. Hier leef ik van. En als het goed is, gaat hier ook ooit mijn pensioen uit voortkomen, hoewel ik daar voorlopig nog niet aan wil denken, want ik vind mijn werk veels te leuk. Maar het houdt ergens op met gratis zelfpromotie.

Hermans en Reve
Ander voorbeeld. Een Rotary-club voor dames die me vraagt me voor een lezing en een kookdemonstratie met hapjes. Nee, budget hebben ze niet, maar ik kan vast wel wat kookboeken slijten aan de aanwezigen? Of een mij onbekende boekhandel die wil dat ik hun nieuwe winkel open, met een heuse speech en liefst ook hapjes erbij. (Tja, het onvermijdelijke lot van de kookboekenauteur, dat hadden Hermans en Reve nou nooit). Nee, ook hier geen budget: “Arthur Japin kwam de vorige keer ook gratis”. Even over die boekverkoop: auteursroyalties bedragen per boek 10 à 15% van de boekprijs ex BTW. Bruto. Uitbetaling één keer per jaar, achteraf. Dan mag je zelf even uitrekenen hoeveel exemplaren er ik op zo’n middag of avond zou moeten kwijtraken wil ik überhaupt een treinretourtje eruit halen. (Oh ja, nog een leuk weetje: een boekwinkel krijgt voor datzelfde verkochte boek overigens 40 à 50%, al moeten ze daar natuurlijk ook hun pand en personeel van betalen.)

Ouwe zeur
Tv-programma’s, ook zoiets. Tuurlijk, voor de promotie van een nieuw boek kom ik overal voor niks fluitend aandraven, maar veel vaker word ik gevraagd als ze ergens een willekeurige kok nodig hebben voor op de achtergrond waarbij als ik geluk heb mijn naam een seconde onderin beeld is. Of ze bellen voor een proeverij-itempje van drie minuten waarvoor wel de hele dag opnames nodig zijn. Hooguit tegen reiskosten. Als je commentaar er niet is uitgeknipt in de eindmontage, heb je mazzel.

Let wel, ik wil geen ouwe zeur zijn. Ik heb van mijn hobby mijn beroep gemaakt en knijp mijzelf elke dag in de handjes dat het gelukt is. Ik prijs mijzelf gelukkig met een heerlijk leven. Maar ik moet er wél knetterhard voor werken. Dus het zou fijn zijn als mijn werk serieus op waarde wordt geschat.