Afgelopen weekend werden in China de Gourmand World Cookbook Awards uitgereikt. U kent ze toch wel, de Oscars van de kookboeken?
Dolgelukkig was ik tien jaar geleden, toen ik na verschijning van mijn debuutkookboek Koken met Karin ineens mail uit Madrid kreeg van ene meneer Edouard Cointreau. Mijn boek was door de Gourmand World Cookbook Awards 2007 dubbel bekroond, voor zowel ‘Best First Cookbook’ als voor ‘Best Cookbook Illustrations’. Hoe wisten ze in Spanje van mijn bestaan? Lazen ze daar Nederlands? Niemand had ooit van die boekenprijs gehoord, maar goed, een prijs is een prijs, nietwaar? De uitgeverij kon speciale promotiestickers bestellen, maar die werden peperduur bevonden. Vervolgens ontdekte ik dat de bekroning alleen gold voor Nederland, er bestond ook nog zoiets als een internationale verkiezing, waarbij alle nationale winnaars streden voor de mondiale eer. Voor 348 euro kon ik aanwezig zijn bij de internationale gala-prijsuitreiking in Londen. Dat zat er helaas niet in.
Ook mijn boek Lekker Opscheppen! kreeg mail uit Spanje, ja hoor, beste kinderkookboek! Dit keer was de gala-avond in Parijs. Mijn volgende boek, Zónder pakjes & zakjes, werd weer bekroond, nu als ‘Beste Blog’. Nu krabde ik mij eens achter de oren. Het ging hier om een papieren boek, waarvan geen enkel recept eerder online was verschenen. Het zou toch niet zo zijn dat ze er elk jaar categorieën bij verzonnen om doodleuk élk kookboek in de prijzen te kunnen laten vallen? Ik mailde monsieur Cointreau om opheldering, maar daar kwam slechts een korte, zure reactie op. Toeval of niet, daarna werden mijn boeken nooit meer bekroond. Tot vorig jaar toen, hoezee, mijn boek De vrolitjke taffel (sic!) ineens in de prijzen viel als ‘Best Entertaining Cookbook’. Op mijn voorzichtige mail over de correcte spelling van de boektitel kwam geen reactie. Wel een uitnodiging of ik wellicht de prijsuitreiking wilde meemaken? Die is tegenwoordig in China. Voor 450 euro (ex reis en verblijf, uiteraard) kan ik erbij zijn.
Wie ik ook spreek bij kookboekuitgeverijen, iedereen noemt deze verkiezing een wassen neus. En toch sturen ze allemaal in januari blijmoedig persberichten rond als Madrid volgens het altijd-prijsprincipe weer nominaties heeft rondgestrooid. Dit jaar tel ik op de website in totaal 94 categorieën, plus nog eens 28 voor wijnboeken. “Er zijn geen kosten verbonden aan deelname,” is de verklaring van Bartina Deighton-Oostindie, pr-medewerker van kookboekuitgeverij Fontaine, “dus iedereen doet elk jaar mee. Maar die man heeft zoveel categorieën! Het meest lachwekkende ooit was ons Handboek voor de Studentenkok, die als officiële titel #HBVDSK had. Prompt werd ‘ie bekroond in de categorie ‘Beste ICT-boek’! Niemand weet wie in de jury zit en of iemand de receptuur uitprobeert. Het is een hele wazige prijs en bovendien loont het totaal niet.”
Jonah Freud, eigenaar van de Kookboekhandel in Amsterdam, beaamt dat bekroonde boeken niet beter verkopen. En die speciale stickers? Dat doet niemand. Freud: “Ik moet er vooral verschrikkelijk om lachen. Toevallig ken ik Edouard al zo’n jaar of twintig. Hij heeft nu mijn Rijksmuseum kookboek uitgeroepen tot ‘Beste kookboek gemaakt door een kookboekwinkelhouder’. Ha, denk ik dan, hij heeft er weer een categorie bij verzonnen!”
Kookboekauteur Yvette van Boven ging in 2010 wél naar de internationale uitreiking, toen in Parijs. Ze begint meteen te lachen als ik ernaar vraag. “Dat was me een gekkigheid! De Folies Bergère was als een soort Olympische Spelen gevuld met mensen van over de hele wereld, gekleed in prachtige sarongs en kimono’s, vaak met complete families. Meneer Cointreau stond op het podium in het Frans te mompelen terwijl achter hem urenlang beelden voorbij flitsten van kookboeken, de ene categorie nog maller dan de andere. Soms ineens iets moois, maar vaak heel raar en lelijk, boeken die wij niet eens bij een tankstation zouden verkopen. Het was echt een hilarische avond, we hebben zó gelachen.”
Fusina Verloop, organisator van de Nederlandse verkiezing Kookboek van het Jaar, is elk jaar van de partij bij de mondiale Gourmand-uitreiking, dus ook dit keer in China. “Ik lig elke keer weer in een deuk!” vertelt ze enthousiast. “Ik vind het knap hoe hij zoveel mensen bij elkaar krijgt, wel 57 verschillende nationaliteiten, alleen maar kookboekauteurs en uitgevers. Iedereen loopt er heel blij en trots met z’n boek onder de arm, dat is zó leuk. Die trots, dat mis ik in Nederland, waar we toch wat gewoontjes doen over kookboeken.” Ten onrechte, want kookboeken zijn de laatste jaren wereldwijd booming business. Dat was wel anders in 1995, toen Cointreau ze op de Frankfurter Buchmesse bijna niet kon vinden omdat uitgevers zich er volgens hem voor geneerden. Om het genre vooruit te helpen besloot hij de Gourmand World Cookbook Awards op te richten.
Alleen is 23 jaar later nog altijd volstrekt onduidelijk wie de jury is of wat de criteria zijn. En hoe beoordeel je eigenlijk kookboeken in uiteenlopende talen als het Engels, Chinees, Portugees, Maleisisch en Nederlands? “Volgens mij doet hij dat gewoon zelf,” zegt Verloop, maar dat ontkent Cointreau. “Er zijn nationale jury’s waarvan de leden steeds wisselen en een vaste internationale jury van zes mensen,” vertelt hij aan de telefoon vanuit China. Bewust anoniem, zo bezweert hij, om beïnvloeding en omkoping te voorkomen: “Ik zou je verhalen kunnen vertellen…“ Recepten testen doen ze niet. Cointreau: “80 procent van de kookboeken wordt nooit gebruikt om uit te koken, en als het al gebeurt, dan maken mensen hooguit 1 tot 3 recepten. Dus voor het jureren van kookboeken gaat het daar helemaal niet om. Recepten die niet kloppen, dat vertellen mensen aan elkaar door, zo’n boek verkoopt dan vanzelf niet meer. Maar als je zoals wij kookboeken naast elkaar legt en met elkaar vergelijkt, dan is er al snel consensus over welke de beste is.”
Maar waarom zo ontzettend veel categorieën? Simpel, zegt hij, “alle landen moeten een kans krijgen, juist ook de kleine, daarom zijn er veel categorieën nodig, net als bij de Olympische Spelen.” Het gevolg is wel dat de prijsuitreiking in China intussen verspreid is over twee avonden. Wie komt, wint, vermoedt Verloop, zelf genomineerd voor een Special Award. Ook Laura Emmelkamp, schrijver én uitgever van het kinderkookboek Chef het Samen, hoopt dat haar persoonlijke aanwezigheid de doorslag geeft voor bekroning tot ‘Beste kinderkookboek van de wereld’. Al ziet ze het reisje naar China ook gewoon als een leuke ervaring en wie weet kan ze er contacten leggen voor vertalingen.
“Dat niemand kritische vragen stelt en dat de criteria onduidelijk zijn, ach,” zegt Verloop, “maar als je internationaal wint, heb je toch echt een grote marketing tool in handen.” Ook Jonah Freud kijkt elk jaar wel degelijk naar de lijst. “Vorig jaar won een bijzonder Nederlands kookboek over Afghanistan, With our own hands. Ik had er nog nooit van gehoord, maar daar kwamen mensen toen echt naar vragen. Dus ook al is het allemaal schimmig, kennelijk komt kwaliteit wél bovendrijven.”
Info:
De Gourmand World Cookbook Awards werd opgericht in 1995 door de Fransman Edouard Cointreau met als doel om kookboeken vooruit te helpen. Er zijn samenwerkingsverbanden met de Frankfurter Buchmesse en de Beijing Book Fair. In december verschijnt de enorme lijst met winnaars per land. Die wordt in januari teruggebracht tot een internationale shortlist van 5-10 boeken per categorie, waarna in mei de mondiale prijsuitreiking volgt in Yantai, China.
Dit artikel verscheen (in iets ingekorte versie) eerder in Trouw op 27 mei 2017.
Naschrift:
Fusina Verloop en Laura Emmelkamp wonnen inderdaad allebei een Award in China, evenals (niet afgereisd) Jonah Freud.
Voor wie alle prijswinnaars wil zien is er er het online award-overzicht 2017 van 349 pagina’s.
