Het slijk der aarde. Naamgever van ons salaris. Broodnodig voor de smaak maar ook in het verdomhoekje want veroorzaker van allerhande lichamelijk ongemak. Dan hebben we het natuurlijk over zout. Eerst het goede nieuws: zout is goed voor je. Sterker nog, ons lijf heeft letterlijk zout nodig, 1-2 gram per dag. Maar nu het slechte nieuws: daar gaan we met z’n allen ruim overheen, en zó veel hebben we er nu ook weer niet van nodig. Het advies is maximaal 6 gram per dag, en we zitten al op 10-11. Dat is niet zo verwonderlijk, want in zo’n beetje alles wat we kant en klaar kopen zit zout. Veel zout, want zout is een goedkope smaakversterker. 75% van onze dagelijkse zoutinname komt binnen via producten uit de levensmiddelenindustrie, van brood tot pakjes aardappelpureemix, van blikken soep tot diepvriespizza, van snacks tot zakjes poederjus.

Tijd om het eens over zout te hebben en de verschillende soorten.

Fijn zout
Universeel keukenzout-voor-iedere-dag. Gaat in het water voor koken van rijst, pasta, aardappelen, groente. Gaat door de gehaktballen, door zelfgebakken brood en liefst ook als snufje door zoet gebak, dat haalt de smaak enorm omhoog. Is vaak voorzien van jodium (daarom heet JoZo zo), onmisbaar voor je schildklier. Wordt opgepompt uit de bodem en geraffineerd, dan is het wit en fijn zoals in de standaard zoutvaatjes op tafel, of wordt gewonnen in zoutpannen aan zee, dan is het grijzer en ietsje grofkorreliger. Maar het principe is hetzelfde.
Kiloprijs vanaf € 0,35 (maar dan in een simpel pak en niet in zo’n kek busje natuurlijk).

Grof zout
Het woord zegt het al: zout in de vorm van grovere korrels. Kan uiteraard ook in pannen met water en aardappelen et cetera, maar is vooral lekker over zaken die de oven in gaan, zoals aardappels of wortelgroenten, dan kan het langzaam smelten. Ook handig om hele vissen of kippen mee in te pakken in een zoutkorst, wat de boel hermetisch afsluit en zorgt voor een extreem geconcentreerde smaak.
Kiloprijs € 2,50

Fleur de sel
Delicaat knisperzout dat onder invloed van zon en wind ontstaat op het wateroppervlak van zoutpannen en dat er met een soort zeef voorzichtig vanaf geschept wordt. Handwerk, dus prijzig. Bekend uit Frankrijk (Guérande, Noirmoutier, de Camargue), maar ik heb ook potjes uit Portugal en Slovenië. Doodzonde om in je pastawater te gooien, dit strooi je als smaakmaker op het laatst over gerechten. Denk: alles met ei (gekookt, gepocheerd, geroerd) of vis, een biefstukje, (gegrilde) groente of tomaat met mozzarella. Onmisbaar op tafel en in de keuken, als je het mij vraagt. Bestaat trouwens ook in kruidenvarianten, extra geurig.
Kiloprijs € 31,92

Maldon zeezout
Doet enigszins denken aan fleur de sel want ook vlokkig, maar dan met een heel ander productieproces. Zeewater wordt gekookt in grote pannen, het water verdampt, er ontstaan zoutkristallen, die zakken naar de bodem van de pan om er vervolgens te worden uitgeschept. Universeel Engels zout dat overal voor kan worden gebruikt. Het favoriete zout van koks. Zit niet in busjes maar in onhandige doosjes.
Kiloprijs € 23,52

Bijzonder zout
Zout uit de Himalaya, uit Hawaii, van de Inca’s of de Kelten. Zwart, blauw of roze. In de vorm van piramides of stenen. Je kunt het zo gek niet bedenken, of het bestaat en het komt van ver. Maar vooral: er worden allerhande heilzame effecten aan toegeschreven. Die zou ik met een korreltje zout nemen. Maar verder kan het natuurlijk beslist geen kwaad als je je hier prettig bij voelt.
Kiloprijs: hoogst variabel

 

Strooizout
Tja, als we toch bezig zijn noem ik deze ook maar even. Om gladde straten en stoepen mee te bestrijden. Niet bedoeld voor consumptie, daarom voor de zekerheid vaak voorzien van een (roze) kleurtje.
Kiloprijs € 0,19 (maar da’s wel per 1000 kilo)

 

Kaliumzout
Nu wordt het toch even technisch. Wanneer we het over zout hebben bedoelen we natriumchloride. Hiervan bestaat 40% uit natrium, en dat is de boosdoener die kan leiden tot nierklachten, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Er zijn ook speciale zoutvarianten waar het natriumgehalte is teruggedrongen ten gunste van kaliumchloride, zoals LoSalt, waarin natrium voor tweederde is vervangen door kalium. Nadeel is de wat bittere bijsmaak daar moet je echt aan wennen.
Nieuw aan het firmament is Essentiel van La Baleine, een zout gemaakt van calcium, magnesium en kalium, dat de helft minder natrium bevat. Ik heb het vrienden laten testen die om gezondheidsredenen uitsluitend LoSalt gebruiken, en die vonden het echt smaken als gewoon zout. Veel zouter dan LoSalt, en zonder enige bijsmaak. Het is wel wat poederiger van structuur, met hier en daar grove staafjes, dus het oogt wat anders. Maar een prima alternatief voor mensen die moeite hebben met de overstap.
Kiloprijs € 15,92

 

 

Zout minderen? Pakjes & zakjes de deur uit!
Voedingswetenschapper en diëtist Caroelien Schuurman heeft samen met studenten 10 pakjes en zakjes vergeleken met de home-made variant uit mijn Grote Zonder Pakjes & Zakjes Kookboek. Haar conclusie: “Het resultaat is groot. Wanneer je zelf een gerecht maakt, in plaats van dit te bereiden met een pakje of zakje kun je 1,5 gram zout per warme maaltijd per persoon besparen, tot zelfs 2 gram als je zelf helemaal geen zout toevoegt. Per persoon wordt 6 gram aanbevolen als dagelijkse hoeveelheid, en gemiddeld gebruiken we in Nederland 9 gram. 1,5 gram is dus een substantiële hoeveelheid.“

Kortom: kook wat vaker zelf met verse ingrediënten, voeg daar gewoon een snuf zout aan toe en het scheelt al een slok op een borrel.

*) De onderzochte maaltijden waren AH Quiche lorraine, AH Mix voor spaghetti carbonara, Conimex tjap tjoi, Conimex maaltijdpakket Gado gado, Iglo Tagliatelle met zalm & spinazie, Knorr mix voor kipkerrie, Knorr Ovengebakken Tandoori Tilapiafilet, Knorr Wereldgerecht Italiaanse risotto, Knorr Wereldgerecht Griekse kofta en Kung Fu Nasi Goreng uit blik.